Η 100ή επέτειος του ναυαγίου του «Τιτανικού» ήταν στις 14 Απριλίου. Είναι ίσως το πιο γνωστό ναυάγιο στον κόσμο και οι περισσότεροι είχαμε ακούσει την περιγραφή του πολύ πριν από την ομώνυμη ταινία.
Πιο πρόσφατα γεγονότα μάς υποδεικνύουν γιατί οι θαλάσσιες τραγωδίες μάς σαγηνεύουν. Τριάντα άνθρωποι πνίγηκαν στο ναυάγιο του Costa Concordia τον Ιανουάριο, παρότι το πλοίο ήταν μόλις πέντε χρόνων και το ατύχημα συνέβη μέσα σε μερικές εκατοντάδες μέτρα από το πλησιέστερο λιμάνι. Οι επιζήσαντες περιέγραψαν βασανιστικές σκηνές, δηλαδή αντικρουόμενες οδηγίες, καθυστερήσεις, αδυναμία του πληρώματος να χειριστεί τις σωσίβιες σχεδίες, δεκάδες αβοήθητους για ώρες αγκιστρωμένους από σχοινιά, πικάντικες λεπτομέρειες για τις δραστηριότητες του καπετάνιου, εγκατάλειψη από το πλήρωμα, απεγνωσμένες συστάσεις της ακτοφυλακής. Το Χόλιγουντ δεν θα μπορούσε να το φανταστεί χειρότερα. Ο καπετάνιος ισχυρίστηκε ότι ο υποθαλάσσιος ύφαλος που τραυμάτισε θανάσιμα το κρουαζεριόπλοιο δεν υπήρχε στους ναυτικούς χάρτες.
Παρόμοιες δικαιολογίες διατυπώνονται συχνά ύστερα από ναυάγια. Το 2000, το «Σαμίνα», με 534 επιβάτες και πλήρωμα, βυθίστηκε παίρνοντας μαζί του 82 άτομα, έξω από την Πάρο. Το 2005, το πυρηνικό υποβρύχιο USS Σαν Φρανσίσκο χτύπησε ένα υποθαλάσσιο ανάχωμα περίπου 500 χλμ. νότια του Γκουάμ, αλλά κατάφερε να ρυμουλκηθεί στο πλησιέστερο λιμάνι - δεν γνωρίζουμε πόσοι τραυματίστηκαν. Το 2007, το κρουαζιερόπλοιο Sea Diamond κατάφερε να χτυπήσει σε ύφαλο στην κατά τα άλλα καλά χαρτογραφημένη καλντέρα του ηφαιστείου της Θήρας. Από 1.195 επιβάτες και πλήρωμα, δύο ακόμη αγνοούνται. Και στις τέσσερις περιπτώσεις, τα ατυχήματα συνέβησαν σε ήρεμη θάλασσα και οι καπετάνιοι ισχυρίστηκαν ελλιπείς ναυτικούς χάρτες και σε μία περίπτωση απροσδόκητα ρεύματα.
Τα ναυάγια σχεδόν πάντα έχουν οδηγήσει σε σχεδιαστικές βελτιώσεις και νέους κανονισμούς ασφαλείας. Πρόσφατα μάλιστα, η Ε.Ε. περιόρισε το όριο ηλικίας των επιβατηγών πλοίων σε 30 χρόνια. Για να βελτιωθεί η θαλάσσια ασφάλεια όμως, πρέπει να επικεντρωθούμε στην ίδια τη θάλασσα.
Οι ωκεανοί του κόσμου είναι γεμάτοι από υποβρύχιες κορυφογραμμές σε σχετικά βαθιά νερά. Οι χάρτες πλοήγησης ανά τον κόσμο βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε βυθομετρήσεις που έχουν γίνει πάνω από 100 χρόνια πριν και δορυφορικές μετρήσεις, περίπου ανά χιλιόμετρο βυθού. Οι εθνικές υδρογραφικές υπηρεσίες πωλούν πανάκριβα ψηφιακά βοηθήματα για την πλοήγηση, high-tech, αλλά απαράδεκτα ασαφή και ξεπερασμένα, ειδικά στις παράκτιες περιοχές. Είναι ευρύτατα γνωστό στην επιστημονική κοινότητα ότι γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες της επιφάνειας του πλανήτη Αφροδίτη με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από ό,τι τους δικούς μας βυθούς.
Υπάρχουν τιτάνια κενά λοιπόν. Η χαρτογράφηση με υψηλή ευκρίνεια των πολυσύχναστων διαδρομών κοστίζει ένα μικρό κλάσμα σε σχέση με τα εκατοντάδες εκατομμύρια του κόστους των ναυαγίων. Ακραία (rogue) κύματα μπορούν να εμφανιστούν χωρίς προειδοποίηση και μπορεί να σπάσουν μεγάλα πλοία σαν καρυδότσουφλα, είναι όμως σπάνια και τα γνωρίζουμε ακόμη λιγότερο και από τα παλιρροϊακά. Η μόνη μας άμυνα είναι οι πλωτοί μετεωρολογικοί σταθμοί (σημαδούρες) που μεταδίδουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, για ανέμους, ύψη, επιφάνεια της θάλασσας, θερμοκρασία νερού και ρεύματα και βελτιώνουν σημαντικά την πρόγνωση του καιρού και των ακραίων κυματισμών. Το μοναδικό λειτουργικό σύστημα στη Μεσόγειο είναι ο Ποσειδώνας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (www.hcmr.gr). To σύστημα κόστισε λιγότερο από ό,τι μια πολυτελής θαλαμηγός και υποδέχεται περίπου οκτακόσιες χιλιάδες επισκέψεις τον μήνα, από ναυτικούς και όχι μόνο. Η χώρα μας αδυνατεί να το συντηρήσει, οι σημαδούρες θυσιάζονται στον βωμό της μείωσης του «μεγάλου και άχρηστου κράτους». Από 17 σταθμούς που κολυμπούσαν στο Αιγαίο πριν από τρία χρόνια, σήμερα λειτουργούν μόνο δέκα. Με κάθε σημαδούρα που βγαίνει εκτός δικτύου λόγω, έλλειψης συντήρησης, η αξιοπιστία των προβλέψεων της κατάστασης της θάλασσας μειώνεται σημαντικά.
Η δική μας ναυτιλία μπορεί επίσης να συμβάλει στην προσπάθεια για την κατανόηση των θαλασσών, κάτι που εξάλλου είναι και προς όφελός της. O εξοπλισμός πλοίων με μετρήτες θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας και της αλατότητας, με μετάδοση των στοιχείων σε πραγματικό χρόνο στα κέντρα πρόβλεψης καιρού, κοστίζει λιγότερο από 50.000 ευρώ, ανά εγκατάσταση. Ωστόσο, ακόμη και αν τέτοιοι μετρητές εγκατασταθούν στο 10% των πλοίων στο Αιγαίο, θα μας αποφέρουν δραματικές βελτιώσεις στις προβλέψεις καιρού και φυσικά στην ασφάλεια. Σαν μπόνους, τέτοιες μετρήσεις παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες και για τη μακροχρόνια εκτίμηση της κλιματικής αλλαγής. Με παρόμοιες επενδύσεις, μπορεί η ναυτιλία να βοηθήσει αισθητά τη βελτίωση των υδρογραφικών χαρτών για τη ναυσιπλοΐα.
Η διαχρονική κληρονομιά του «Τιτανικού» δεν είναι μόνο ο επαγγελματισμός του πληρώματος (ή η ορχήστρα του, που συνέχισε να παίζει ενώ το πλοίο βυθιζόταν), αλλά ότι το αδιανόητο μερικές φορές συμβαίνει. Η βελτίωση της ασφάλειας των πλόων εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις γνώσεις μας για τα κύματα, τους ανέμους και τους βυθούς μας.
*Ο καθηγητής Κώστας Συνολάκης είναι πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
No comments:
Post a Comment