Πηγή: Αλιεία και Υδατοκαλλιέργειες στην Ευρώπη, τεύχος 51, Μάιος 2011।Στο μυαλό των περισσοτέρων, ο χώρος των επαγγελμάτων της θάλασσας θεωρούνταν για πολλά χρόνια προπύργιο των ανδρών। Ο ρόλος και το καθεστώς των γυναικών στις θαλάσσιες δραστηριότητες έχει ωστόσο εξελιχθεί με γοργούς ρυθμούς τα τελευταία 20 χρόνια, τόσο από την άποψη της νομικής αναγνώρισης και του δικαιώματος πρόσβασης στην απασχόληση όσο και από την άποψη της εξοικείωσης με το φαινόμενο. Από το 2009, το σχέδιο FEMMAR του Πανεπιστημίου της Nantes συνενώνει ερευνητές από διάφορους κλάδους οι οποίοι μελετούν τις κοινωνιολογικές, νομικές, οικονομικές και γεωγραφικές διαδικασίες που σχετίζονται με αυτές τις εξελίξεις… προκειμένου να κατανοηθούν τα παράδοξα που προκύπτουν.
Στο Πανεπιστήμιο της Nantes στη Γαλλία μια διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από νομικούς, γεωγράφους, κοινωνιολόγους και οικονομολόγους αποφάσισε να μελετήσει την εξέλιξη του ρόλου και του καθεστώτος των γυναικών στις θαλάσσιες δραστηριότητες. Το ερευνητικό τους σχέδιο με την ονομασία FEMMAR, εγκαινιάστηκε το 2009 με τριετή χρηματοδότηση από την περιφέρεια Pays de la Loire. Το σχέδιο διαθέτει επίσης μια ευρωπαϊκή διάσταση χάρη στη συνεργασία που έχει συμφωνηθεί με ένα αγγλικό, ένα βασκικό και ένα γαλικιακό πανεπιστήμιο.
«Ο στόχος αυτής της μελέτης ήταν να δούμε πόσο έχουμε απομακρυνθεί από την εικόνα της παραδοσιακής συζύγου του ναυτικού που περίμενε τον θαλασσοδαρμένο άντρα της να γυρίσει σπίτι, εξηγεί ο Pierrick Olivier, ένας από τους ερευνητές. Επίσης, σε ορισμένους θαλάσσιους κλάδους, οι γυναίκες έχουν δημιουργήσει ενώσεις οι οποίες έρχονται στο προσκήνιο μόνο όταν παρουσιάζεται κάποια κρίση. Ένα ερευνητικό σχέδιο όπως αυτό τους δίνει την ευκαιρία να εκφραστούν και εκτός κρίσεων.»
Μια στατιστική έρευνα
Ο πυρήνας του ερευνητικού σχεδίου: μια ποιοτική έρευνα με στόχο την ανάδειξη της θέσης των γυναικών στο επαγγελματικό τους περιβάλλον, με ιδιαίτερη έμφαση στα προβλήματα που συναντούν και στις δυνατές λύσεις. Η έρευνα υποστηρίζεται από πληθώρα επαγγελματικών και γυναικείων οργανώσεων, οι οποίες διένειμαν το ερωτηματολόγιο στα μέλη τους. Η έρευνα με έντυπο ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε με προσωπικές συνεντεύξεις. Η εν λόγω έρευνα επέτρεψε τη συγκέντρωση 408 αξιοποιήσιμων απαντήσεων από γυναίκες ηλικίας 18 έως 78 ετών. Οι απαντήσεις προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη Γαλλία (81 %), ενώ οι υπόλοιπες από τις ατλαντικές ακτές της Ισπανίας. Από την άποψη των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, η κατανομή έχει ως εξής: 33 % των συμμετεχουσών εργάζονται στον κλάδο της θαλάσσιας αλιείας, 18 % στον υποκλάδο της οστρακοκαλλιέργειας (υδατοκαλλιέργεια), 32 % στο εμπορικό ναυτικό και 17 % στο γαλλικό πολεμικό ναυτικό (Marine Nationale). Γυναίκες από άλλους κλάδους επίσης απάντησαν στο ερωτηματολόγιο, αλλά ο αριθμός τους ήταν υπερβολικά μικρός για να μπορέσουν οι απαντήσεις τους να τύχουν στατιστικής επεξεργασίας. Μεταξύ των συμμετεχουσών γυναικών, άνω του 50 % εργάζονται ως μισθωτές (55 %) και οι υπόλοιπες είναι είτε επιχειρηματίες (16 %) είτε σύζυγοι συνεργάτες (9 %). 20 % εργάζονται χωρίς αμοιβή. Περισσότερες από το ένα τέταρτο των γυναικών που ερωτήθηκαν χειρίζονται αλιευτικό σκάφος. Από όσες εργάζονται στον κλάδο της αλιείας, 45 % ασχολούνται με τη διαχείριση της επιχείρησης, 41 % εργάζονται στην παραγωγή και 22 % στην εμπορική δραστηριότητα. Μόνο 11 % εξ αυτών χειρίζονται σκάφος.
Η έρευνα επικεντρώθηκε σε διάφορες πτυχές της επαγγελματικής ζωής αυτών των γυναικών. Εδώ θα θίξουμε μερικές μόνο από αυτές. Η πρώτη αφορά την αυτοπεποίθηση που νιώθουν ως προς τη βιωσιμότητα του τομέα δραστηριότητάς τους. Η αυτοπεποιθησή τους είναι υψηλότερη στο εμπορικό και πολεμικό ναυτικό και σχετικά μικρή στην αλιεία και την οστρακοκαλλιέργεια. Σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Nantes, αυτή η αντίληψη έχει να κάνει με το καθεστώς τους ως εργαζομένων: οι γυναίκες που εργάζονται μόνιμα στο ναυτικό νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά για το μέλλον από ό,τι αυτές που απασχολούνται σε μικρές επιχειρήσεις, συνήθως οικογενειακού (και ευάλωτου) χαρακτήρα στην αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια. Πρέπει να σημειωθεί ότι, παράλληλα με αυτή τη διαπίστωση, 9 % των γυναικών υποχρεώνονται να κάνουν και μια δεύτερη δουλειά (ιδίως όσες εργάζονται στον κλάδο της αλιείας) και 12 % εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης. Η πλειονότητα των γυναικών που εργάζονται σε αυτούς τους θαλάσσιους κλάδους δηλώνουν ικανοποιημένες από το επάγγελμά τους. Άνω του μισού από αυτές (54 %) θα έκανε ξανά την ίδια επιλογή, αλλά, παραδόξως, 68 % θα απέτρεπαν τα παιδιά τους από το να ακολουθήσουν το ίδιο επάγγελμα με αυτές. Από την άποψη των κινήτρων, αξίζει να σημειωθεί ότι 23 % των γυναικών διάλεξαν το επάγγελμά τους γιατί τους δίνει ευχαρίστηση, 17 % για τη δυνατότητα που τους δίνει να συνδυάσουν αρμονικά την οικογενειακή με την επαγγελματική τους ζωή (στους τομείς της αλιείας και της οστρακοκαλλιέργειας) και 15 % για το εισόδημα. Ο ρόλος των ενώσεων είναι πολύ σημαντικός για τις γυναίκες που ερωτήθηκαν, κυρίως στην Ισπανία. Σε αυτό το επίπεδο, οι αποκλίσεις μεταξύ κλάδων και χωρών είναι αρκετά σημαντικές. Κατά συνέπεια, 65 % των γυναικών που απασχολούνται στους κλάδους της αλιείας και της οστρακοκαλλιέργειας θεωρούν ότι η αναγνώριση των ενώσεων γυναικών είναι ανεπαρκής. Αλλά αυτός ο μέσος όρος αποκρύπτει τις μεγάλες διαφορές από χώρα σε χώρα, αφού το αντίστοιχο ποσοστό στην Ισπανία είναι 49 % και στη Γαλλία 83 %. Στο ναυτικό, 84 % των γυναικών θεωρούν ότι οι γυναικείες ενώσεις δεν λαμβάνονται αρκετά υπόψη. Μία ακόμη σημαντική πτυχή: η παρενόχληση στον χώρο εργασίας. Οι γυναίκες που δηλώνουν ότι έχουν πέσει θύματα παρενόχλησης είναι μόλις 5 % επί του συνόλου των γυναικών που ερωτήθηκαν στους κλάδους της αλιείας και της οστρακοκαλλιέργειας, αλλά 35 % στο ναυτικό. Αυτό αποδίδεται στις ισχυρότερες ιεραρχικές σχέσεις που υπάρχουν στο ναυτικό. Γενικότερα, 32 % των γυναικών, συνολικά σε όλους τους κλάδους, δηλώνουν ότι έχουν υποστεί διακρίσεις στην επαγγελματική τους ζωή λόγω του φύλου τους. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο: στους κλάδους της αλιείας και του εμπορικού ναυτικού, οι γυναίκες που ερωτήθηκαν παραπονούνται για την ανεπάρκεια του εξοπλισμού, ιδίως όσον αφορά τις εγκαταστάσεις προσωπικής υγιεινής που προορίζονται για τις γυναίκες στα σκάφη. Τέλος, μία ακόμη σημαντική διαπίστωση είναι το πόσο αργά αλλάζει η νοοτροπία του κόσμου, σε αυτόν τον κλάδο όπως και σε άλλους: η κατανομή των οικιακών καθηκόντων εξακολουθεί να επιβαρύνει κατά κύριο λόγο τις γυναίκες και αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στους κλάδους της αλιείας και της οστρακοκαλλιέργειας όπου 61 % των γυναικών δηλώνουν ότι κάνουν πάνω από τα τρία τέταρτα της δουλειάς που σχετίζεται με τη φροντίδα του νοικοκυριού και των παιδιών. Στον κλάδο του ναυτικού, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 38 %.
Ανάγκη για έκφραση
Αυτό το ερευνητικό σχέδιο κατέδειξε ότι η θέση της γυναίκας στους θαλάσσιους κλάδους είναι ολοένα και πιο σημαντική. Το νομικό σκέλος του σχεδίου διαπίστωσε ότι η εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία έχουν άρει τις νομικές διακρίσεις και ότι αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον επέτρεψε την διείσδυση των γυναικών σε αυτούς τους παραδοσιακά ανδρικούς τομείς. Σήμερα ολοένα και περισσότερες γυναίκες αναλαμβάνουν τα ηνία επιχειρήσεων, καταλαμβάνουν αξιώματα στο ναυτικό ή διαχειρίζονται τα δικά τους αλιευτικά σκάφη. Οι γυναίκες αυτές έχουν κάτι να προσφέρουν στο εργασιακό σύμπαν των θαλάσσιων κλάδων και νιώθουν την ανάγκη να εκφραστούν. Το σχέδιο FEMMAR το κατέστησε σαφές. Σε μια πρόσφατη παρέμβασή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Μαρία Δαμανάκη, η Ευρωπαία Επίτροπος αρμόδια για τη θαλάσσια πολιτική και την αλιεία, υπογράμμισε τη σημασία του ρόλου των γυναικών στην ανάπτυξη του κλάδου της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης του ρόλου αυτού, διότι, όπως είπε «υπάρχει μία αδικαιολόγητη αναντιστοιχία μεταξύ, αφενός, του ρόλου που διαδραματίζουν και του πλούτου που παράγουν και, αφετέρου, της κοινωνικής αναγνώρισης που τους επιφυλάσσεται και της περιορισμένης πρόσβασής τους στα κέρδη».
Αυτό το σχέδιο μπήκε πρόσφατα στο τελευταίο έτος της χρηματοδότησής του. Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμά του από εδώ και πέρα: τη δημιουργία ενός βίντεο βασισμένου στις ποιοτικές συνεντεύξεις που έγιναν στο πλαίσιο της έρευνας, καθώς και μία έκδοση ώστε το ευρύ κοινό να γνωρίσει τον ρόλο αυτών των γυναικών της θάλασσας. Το σχέδιο θα κλείσει με τη διοργάνωσηενός διεθνούς συνεδρίου που θα πραγματοποιηθεί στη Nantes στις 6 και 7 Ιουνίου του επόμενου έτους όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματά του και θα ξεκινήσει ένας διάλογος μεταξύ των συμμετεχόντων.
Για περισσότερες πληροφορίες: http://femmar.free.fr/
No comments:
Post a Comment